A WORLD PRESS

1936’da Saffet Arıkan’ın Maarif Vekilliğinde, askerliğini onbaşı ve çavuş olarak yapan gençlerin modern tarım teknikleri konusunda yetiştirilerek köylere gönderilmesi düşüncesiyle, ilk eğitmen kursu 1936-1937’de Eskişehir Çifteler’de başlatılır.İlk çalışma olumlu sonuçlanınca hazırlanan ‘Köy Eğitmenleri Kanunu’ ile deneme niteliğinde dört Köy Öğretmen Okulu ( Eskişehir-Çifteler/1937, İzmir-Kızılçullu/1937, Kırklareli- Kepirtepe/1938, Kastamonu-Gölköy/1938) açılır. Bu okullarda Köy Enstitüleri açılana kadar bağımsız, açıldıktan sonra da Köy Enstitüleri’ne  bağlı olarak eğitmenler yetiştirilir.

                      Atatürk’ün ölümünden sonra Cumhurbaşkanı olan İsmet İnönü, Milli Eğitim Bakanı olarak Hasan Ali Yücel’i, İlköğretim Genel Müdürü olarak İsmail Hakkı Tonguç’u görevlendirir. Bu iki eğitim sevdalısı öncülüğünde gayretli çalışmalar yapılır ve Atatürk’ün Anadoluyu aydınlatma projesi olan Köy Enstitüleri 17 Nisan 1940 tarihli 3803 sayılı yasa ile açılır.Karar, 148’inin karşıt görüşte olduğu TBMM’nde 426 milletvekilinden 278’inin oybirliği ile kabul edilir.

                       Köy Enstitüleri bir günde açılmadığı gibi, kapanışı da dünya ve ülke siyasetinin gölgesinde, siyasetin satranç oyunları arasında  resmi tarihinden yıllarca önce başlatılır.Köy Enstitüleri’nin kurulmasına en baştan karşı gelenler; köylülerin parasız çalıştırılarak istismar edilebileceği, kız -erkek birlikte eğitim uygulamasının ahlak anlayışına aykırı olduğu, bu projenin keyfi olarak geliştirilmiş bir model olduğu düşüncelerini savunur. Bir kaç resmi anekdot dışında; köy, köylü, toprak, iş, emek sözcükleriyle dolu bu eğitim modelinin toprak ağaları , topraktan rant sahibi olanlar tarafından istenilmediğinden söz edilmez.

                         Köy Enstitüleri, üretkenliği esas alan ülke şartlarına uygun, yaparak, yaşayarak öğrenen, sorgulayan, inceleyen, düşünce ve fikirlerini özgürce ifade eden bireyler yetiştirmeye, köy ve köylüyü aydınlatmaya yönelik bir eğitim modeli olarak tasarlandı. Köy Enstitüleri’nin açılmasıyla ilk olarak öğretmensiz köyler, pratik bilgilerle donanmış öğretmenlere kavuştu.Detayların dışında 1940’larda sadece bunun sağlanabilmesi bile imkan ve şartlara göre  yapılabilecek ve yapılmış en doğru çalışmaydı.Köylüye okuma yazmanın yanında tarım, arıcılık, demircilik, marangozluk, resim, müzik , beden eğitimi , ebelik eğitimi başta sağlık konusunda  bilgi verildi, uygulamalı olarak tarım, temel derslerde kooperatifçilik yapıldı.Ulusal ve evrensel müziğin bir arada olduğu Aşık Veysel ve Mozart dinletilerini içeren  müzik dersleri, koro ve  folklor çalışmaları uygulandı.Dünyada ikinci bir deneyimi olmayan bu uygulama ile köyde çoban olmaktan başka seçeneği olmayan çocuklar, “ Köy kökenli aydın kuşağı” tanımlaması çerçevesinde yazar, ressam, siyasetçi, bilim insanı (Yakup Kepenek, Mustafa Üstündağ, Hasan Fehmi Güneş, Mahmut Makal, Fakir Baykurt, Talip Apaydın, Ümit Kaftancıoğlu, Behzat Ay, Hasan Kıyafet, Dursun Akçam, Tahsin Yücel, Mehmet Başaran, Adnan Binyazar, Kemal Burkay) olarak toplum içinde önde yürüyen oldular.

             1940 yılından başlayarak daha önce deneme niteliğinde olanlarla birlikte, yurdun dört bir yanında çevredeki yerleşim birimlerinin merkezi olabilecek ve tarıma elverişli bölgelerde açılan Köy Enstitüsü sayısı 21’e ulaşır. (Çifteler Köy Enstitüsü -Eskişehir/1937, Kızılçullu Köy Enstitüsü- İzmir /1937, Kepirtepe Köy Enstitüsü- Kırklareli/1938, Gölköy Köy Enstitüsü- Kastamonu/1938, Arifiye Köy Enstitüsü- Sakarya/1940, Akçadağ Köy Enstitüsü- Malatya/1940, Akpınar Köy Enstitüsü- Samsun/1940, Aksu Köy Enstitüsü-Antalya/1940, Beşikdüzü Köy Enstitüsü-Trabzon/1940, Cılavuz Köy Enstitüsü- Kars/1940, Düziçi Köy Enstitüsü-Adana/1940, Gönen Köy Enstitüsü- Isparta/1940, Pazarören Köy Enstitüsü-Kayseri/1940, Savaştepe Köy Enstitüsü- Balıkesir/1940, Hasanoğlan Köy Enstitüsü-Ankara/1941, İvriz Köy Enstitüsü-Konya/1941, Pamukpınar Köy Enstitüsü-Sivas/1941, Pulur Köy Enstitüsü-Erzurum/1942, Dicle Köy Enstitüsü-Diyarbakır/1944, Ortaklar Köy Enstitüsü- Aydın/1944, Ernis Köy Enstitüsü-Van/1948)  

1942-1943’te Köy Enstitüleri’ne öğretmen, gezici başöğretmen, ilköğretim müfettişi, bölge okullarına yönetici yetiştirmek amacıyla Ankara Hasanoğlan Köy Enstitüsü bünyesinde Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü faaliyete geçer.

                          1942 yılında İsmet İnönü, Köy Enstitüleri’nin sayısının 60’a çıkarılmasından bahsederken, 1946 yılına gelindiğinde II. Cihan savaşı sonrası oluşan yeni dünya düzeni veya düzensizliğinin ülkeye yansıyan etkileri görülür.Geçilen çok partili demokratik sistemde İsmet İnönü eskisi kadar güçlü değildir.Hasan Ali Yücel ve İsmail Hakkı Tonguç görevden alınır.Yeni Milli Eğitim Bakanı Reşat Şemseddin Sirer’in uygulamalarıyla resmi olmasa da Köy Enstitüleri’nin kapanış süreci başlar. İlk olarak  okullarda karma eğitim sonlandırılır, kız öğrencilerin sayısı zamanla azalır. Bazı kitapların okutulması yasaklanır. 1940 yılında kurulma kararı alınırken, TBMM’nde şiddetli eleştirilerle karşılaşılarak eğitime başlayan Köy Enstitüleri uygulamasında deyim yerindeyse frene basılır.1947’de önce Köy Enstitüleri’ne  verilen ‘geçim toprakları’ geri alınır, ardından eğitmen kurslarına son verilir. 1950’de kız öğrenciler birkaç Kız Öğretmen Okulu’nda toplanır.1952-1953’te Köy Enstitüleri ile İlköğretim Okulları’nın proğramı birleştirilir.Ve 27 Ocak 1954’te yürürlüğe giren 6234 sayılı kanunla Köy Enstitüleri kapatılır, mevcut okullar İlköğretim Okullarına çevrilir.

                       Köy Enstitüleri, 1946 yılına gelindiğinde iktidarı, muhalefeti ve toplumun bütün katmanları ile 1954 yılına kadar içi boşaltılarak kapatılmadan, günümüze kadar olması mümkün olmayabilir ama 1940-1950/ 1940- 1960/ 1940-1970 gibi zaman aralıklarından birisinde dahi ilk dört yıldaki ruhla devam edebilseydi, 81 yıl sonra bugün var olan eğitim sorunlarımızın tamamı olmasa bile büyük bir kısmı çözümlenmiş olur, eğitimde başta  gelişmekte olan ülkeler olmak üzere yerel şartları uygun tüm dünya ülkelerine model oluşturabilirdi.