Korkutan rapor açıklandı! Avrupa ilk sıraya çıktı, hangi ülke ne kadar silah aldı?

Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) küresel silah ticaretine ilişkin yaptığı yeni araştırmanın sonuçlarını yayınladı. Rapora göre, en büyük artış Avrupa’da yaşanırken, bölgedeki silahlanma yarışında ilk üç sıraya yerleşen ülkeler dikkat çekti. Raporu yorumlayan savunma politikası analisti Turan Oğuz ise çarpıcı uyarılarda bulundu.

Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr - Rusya'nın Ukrayna'yı işgaliyle başlayan savaş devam ederken, Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü tarafından yayınlanan küresel silah ticaretine ilişkin rapor, dikkatleri silahlanan ülkelerin üzerine çekti. Rapora göre, 2017-2021 döneminde küresel silah ticareti bir önceki dönem olan 2012-2016'ya oranla yüzde 4.6 oranında düştü. Ancak silah satışında yaşanan düşüşe rağmen Avrupa, Orta Doğu ve Asya’ya yapılan silah satışlarına ilişkin bilgiler, bu bölgelerde bulunan devletlerin ciddi şekilde silahlandığını gösteriyor.

SIPRI Silah Transferleri Programının Kıdemli Araştırmacısı Pieter D. Wezeman, Avrupa’da artan silahlanma artışında Rusya faktörüne dikkat çekti. Wezeman “Rusya ile çoğu Avrupa devletinin ilişkilerinin bozulması silah ihracatının artmasında önemli bir etken. Özellikle silahlanma ihtiyacını ulusal silah sanayisinden karşılayamayan devletler bu bölgede silah ithalatının artmasında önemli rol oynadı” ifadelerini kullandı.

Wezeman, Güney Amerika’da silah ithalatının son 50 yılın en düşük seviyesine geldiğini belirtip bunun bölge ve dünya adına olumlu bir gelişme olduğunu vurgularken Avrupa, Orta Doğu ve Asya’da artan silah tedariğinin endişe verici olduğunu vurguladı. Raporu değerlendiren savunma politikası analisti Turan Oğuz, "Orta Doğu’daki mevcut gerilim azaltılmaya çalışılıyor olsa da Rusya ve Çin’in çevresinde giderek artan bir gerilim var. Ayrıca Afrika’da ve Orta Asya’da artış eğiliminde olan terör faaliyetleri var. Tüm bunlara NATO’nun üye ülkelere savunma bütçesi konusunda yaptığı baskı da eklenirse gelecekte savunma bütçelerinin artış göstereceğini ve dolayısıyla silahlanmanın artacağını söylemek mümkün" şeklinde konuştu.

İNGİLTERE, NORVEÇ VE HOLLANDA BAŞI ÇEKİYOR

Küresel silah ithalatında en büyük artış Avrupa’da yaşanırken, bölgede 2017-2021 döneminde bir önceki dönem olan 2012-2016'ya oranla yüzde 19 daha fazla silah alımı yaptı. Bu küresel silah ticaretinin yüzde 13’ünü oluşturdu. Avrupa’da en çok silah alımı yapan ülkeler İngiltere, Norveç ve Hollanda oldu. Uzmanlar, birçok Avrupa devletinin ABD’den yeni savaş uçakları sipariş ettiğinin altını çizdi ve önümüzdeki dönemlerde Avrupa’nın küresel silah ticaretinde sahip olduğu yüzdeliğin artacağını belirtti. Öte yandan Ukrayna’da yaşanan silahlı çatışmalara rağmen 2017-2021 döneminde bu bölgede silah ithalatında ciddi bir artış yaşanmadı.

Turan Oğuz, Avrupa ülkelerinin silah alımını hızlandırmasının iki önemli nedeni olduğunu belirtti. Oğuz, “Bu artıştaki sebeplerden birisi NATO’nun üye ülkelere savunma bütçelerini arttırma konusunda yaptığı uyarılar. NATO, tüm üye ülkelerin 2024 yılına kadar savunma bütçesini gayrisafi milli hasılasının yüzde 2’si oranında artırmasını istiyor. İkinci bir sebep ise elbette Rusya faktörü ve artan gerilim. Bu sebeple Baltık ve Balkan ülkelerinin silahlanması zaten sürüyordu. Bu gruba son gelişmelerden sonra Almanya gibi ülkelerde katıldı" diyerek Avrupa’da artış gösteren silah alımlarının nedenlerini anlattı.

ASYA DÜNYA SİLAH TİCARETİNDE LİDERLİĞİNİ KORUYOR

Asya bölgesi, 2017-2021 yılları arasında yapılan küresel silah transferinde yüzde 43 ile en büyük dilime sahip oldu. Bölgede bulunan 6 devlet, dünyanın en büyük 10 silah ithalatçısı oldu. Hindistan, Avustralya, Çin, Güney Kore, Pakistan ve Japonya dünyanın en büyük silah ithalatçıları olarak belirlendi. 2012-2016 ve 2017-2021 arasında Güney Asya'ya yapılan silah ithalatı yüzde 21, Güney Doğu Asya'ya yapılanlar ise yüzde 24 düştü. Aynı dönemde, Avustralya'nın ithalatındaki yüzde 62'lik artış nedeniyle Okyanusya'ya yapılan silah ithalatı yüzde 59, Doğu Asya'ya yapılan ithalat ise yüzde 20 arttı.

Uzmanlar, Avustralya’nın silah ithalatındaki artışta ABD ve Fransa arasında krize sebep olan denizaltı alımı ve savaş uçağı siparişlerinin etkili olduğunu açıkladı. Turan Oğuz, konu hakkında, “Bu anlaşmada birkaç basit sistemden bahsetmiyoruz. Uzun vadeli milyarlarca dolar tutarında olan bir projeden bahsediyoruz. Bu anlamda bahsi geçen denizaltı projesin bu artışta etkili olduğu söylenebilir” şeklinde konuştu. Hindistan’ın silah ithalatı bir önceki döneme oranlar yüzde 21 azalmış olmasına rağmen, Hindistan 2017-2021 döneminde de dünyanın en büyük silah ithalatçısı olmaya devam etti. Hindistan’ın önümüzdeki yıllarda da farklı üreticilerden geniş çaplı silah alımları yapmaya devam edeceği tahmin ediliyor.

Asya’da bölgesinde bulunan ülkelerin yaptığı silah alımlarının başta Çin ile yaşanan gerilim sebepli olduğunu belirten Turan Oğuz, Kuzey Kore’nin yarattığı tehdit ve Rusya-Japonya arasında yaşanan Kuril Adaları sorunun da silahlanmanın sebepleri olduğunu söyledi. Oğuz sözlerine, “Özellikle Güney Çin denizinde bir anlaşmazlık var. Çin bu bölgede bir süredir yapay adalar inşa ederek hakimiyet kurmaya çalışıyor ve bölge ülkelerinin hava sahasını sık sık ihlâl ederek bölgede tedirginlik yaratıyor. Yaşanan bu gelişmeler tüm Asya Pasifik bölgesinde bir silahlanma yarışı başlatmış durumda. Bölgede artan bir gerilim var ve bu silahlanma alımını ciddi oranda artırmış durumda” diye devam etti ve Asya Pasifik bölgesindeki silahlanmanın arkasında yatan nedenleri özetledi.

ORTA DOĞU’DA SİLAH İTHALATI DENGELENDİ

Orta Doğu ülkelerinin 2017-2021 yılları arasında yaptığı silah ithalatı bir önceki döneme oranla yüzde 2,8 artış gösterdi. Önceki dönemler olan 2007-2011 ve 2012-2016 yıllarında bölgedeki silah ithalatında yüzde 86’lık bir artış görülmüştü.

SIPRI raporuna göre 2017-2021 yılları arasında 'En çok silah satan 10 ülke' ve silah adedi

Yemen’de devam eden çatışmalar ve İran’ın körfez ülkeleri üzerinde oluşturduğu tehdit algısının Orta Doğu bölgesinde gerçekleştirilen silah ithalatında önemli bir rol oynadığı düşünülüyor. Dünyanın en büyük ikinci silah ithalatçısı olan Suudi Arabistan'ın silah ithalatı 2012–2016 ve 2017–2021 yıllarında arasında yüzde 27 arttı.

Katar, silah ithalatında yüzde 227’lik bir artışla dünyanın en büyük silah ithalatçıları arasında 6. sıraya yükseldi. Katar, bir önceki dönemde dünya silah ihracatı sıralamasında 22. Sırada bulunuyordu. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) tarafından yapılan silah ithalatı 2012–2016 ve 2017–2021 arasında yüzde 41 daraldı. Bunun sonucunda BAE, dünyanın en büyük 3. silah ithalatçısı konumundan 9. sıraya geriledi. Uzmanlar, Orta Doğu ülkelerinin önümüzdeki yıllarda geniş çaplı silah alımları yapacağını ve küresel yüzdelikte bölgeye ait olan payın artacağını belirtti.

Orta Doğu ülkelerinin silahlanmasının arka planında birden fazla sebep olduğunu ifade eden Turan Oğuz, “Orta Doğu’da bulunan ülkeler sürekli olarak tetiktedir. Yani sürekli envanterlerini yenilemeye çalışırlar. Bunun birden çok sebebi vardır. Birbirleri için sürekli risk oluştururlar. Ayrıca Yemen’de devam eden savaşta Körfez ülkelerinin silahlanmasında önemli bir etken. Bununla birlikte bu ülkeler uluslararası ilişkileri hesaba katarak silah alımı yaparlar. Silah alımlarında çoğu zaman teknik yeterlilikten çok ülkeler arasındaki ilişkiler ön planda olur" dedi.

Katar’ın silah alımındaki artışı ‘niteliğe yatırım’ olarak değerlendiren Oğuz, “Katar coğrafi olarak küçük bir ülke. Yani yüzlerce silah alabilecek ve bunları muhafaza edecek bir durumu yok. Bu sebeple nicelikten çok niteliğe yatırım yapıyorlar. Yani silah alımı konusunda hareket şekilleri ‘Paramız var alacaksak en iyisini alalım’ şeklinde” ifadelerini kullandı.

ABD VE FRANSA’NIN PAYI BÜYÜDÜ

SIPRI verilerine göre ABD, küresel silah ihracatında liderliğini sürdürüyor. ABD, silah satışını 2012-2016 ve 2017-2021 arasında yüzde 14 oranında artırdı. Bu artış ABD’nin küresel pazardaki payını yüzde 32’den yüzde 39’a çıkardı.

ABD’nin 2017-2021 döneminde gerçekleştirdiği silah ihracatının, pazarın en büyük ikinci ihracatçısı olan Rusya’dan iki kat daha fazla olduğu tespit edildi. ABD’nin ihraç ettiği silahların yüzde 43’ü Orta Doğu bölgesine gerçekleşti. ABD’nin pazar payının artmasındaki en önemli etkenin Suudi Arabistan’a satılan silahlar olduğu açıklandı. Suudi Arabistan'a yapılan büyük silah teslimatlarında yüzde 106'lık bir artış gerçekleşti. Rusya’nın silah satışlarında da önceki dönemlere oranla yüzde 26 oranında düşüş yaşandığı tespit edildi. 2017-2021 döneminde Rusya, küresel silah pazarının yüzde 19’unu elinde tuttu. Rusya’nın silah ihracatındaki düşüşte Hindistan ve Vietnam’ın önemli rol oynadığı düşünülüyor. Bununla birlikte Rusya, önümüzdeki yıllarda Hindistan’a başta hava savunma sistemleri olmak üzere birçok silah sistemi tedarik edecek.

SIPRI raporuna göre 2017-2021 yılları arasında 'En çok silah alan 10 ülke' ve silah adedi

Rus ordusunun Ukrayna’ya girmesinin ardından Rusya üretimi olan silahların başarı oranları da tartışılıyor. Turan Oğuz, “Silah satışı iki ayak üzerinden şekillenir. Bunlardan birisi teknik yeterliliktir, bir diğeri ise siyasi ilişkilerdir. Silah satışında siyasi ilişkiler ön plandadır yani silah satışı aslında bir nevi taraf seçmek anlamına gelir. Bu anlamda bakılırsa Rusya etkisi altında olan ülkeler Rus silahları almaya, NATO etkisi altında olan ülkeler ise batı silahları almaya devam edecektir. Bu iki grup dışında Fas, Hindistan ve Mısır gibi ülkeler ordularında hem Batı üretimi hem de Doğu üretimi silahlar bulundururlar. Bu ülkeler için Rus silahlarının başarısız olması elbette belirleyici olacaktır. Rusya, hazır olarak belirttiği birçok silah sistemini Ukrayna’da kullanmadı. Bunun silah pazarına sonuçları elbette olacaktır fakat Rusya’nın silah satışlarını sıfırlamak elbette pek mümkün değil ama yeni pazarlara girmesi zor hale gelebilir" diye konuştu.

Fransa, 2017-2021'de küresel silah ihracatının yüzde 11'ini oluşturarak, üçüncü en büyük silah ihracatçısı oldu. Fransa, silah ihracatını 2012–2016 ve 2017–2021 arasında yüzde 59 artırdı. Fransa’nın silah ihracatını artırmasında Rafale savaş uçaklarına artan ilginin ve siparişlerin etkili olduğu düşünülüyor. Fransa’nın pazar payının artışında uçar unsurların ve deniz unsurlarının belirleyici olduğunun altını çizen Savunma Politikası Analisti Turan Oğuz, “Fransa’nın pazar payının büyümesinde Rafale uçaklarının etkisi büyük oldu. Ayrıca Fransa savaş gemisi satışlarında da kendi adına önemli satışlar yapıyor. Bu iki kalemin Fransa’nın silah ihracatının en önemli iki unsuru olduğu söylenebilir” şeklinde konuştu.

2017-2021 döneminde Çin, dünyanın en büyük dördüncü silah ihracatçısı olurken Almanya, Çin’in hemen ardından beşinci sırada kendine yer buldu. Çin’in gerçekleştirdiği silah ihracatı bir önceki dönem olan 2012-2016'ya oranla yüzde 31 düşüş gösterdi. Almanya’nın silah ihracatında ise bir önceki döneme oranla yüzde 19 düşüş yaşandı.