A WORLD PRESS

KİRLİ PENCERE

Erol Yılmaz                 19. Nisan. 2021

               Kendini tanıyan, düşünen, yorumlayan ve doğruyu bulmak adına  tartışmasını bilen, sorgulayan nesiller için aileden başlamak üzere okul, iş hayatı ve toplumun her biriminde okuma alışkanlığını devamlı hale getirecek, farkındalık oluşturacak proğramlar hazırlamalıyız. Aynı görüşü tekrarlamak anlamına gelmekte olan “ideolojik okuma”dan bağımsız olarak, yüzyıllar boyunca varolmuş düşünce ve fikirlerin zenginliğinden yararlanmayı amaçlayan “özgür okuma” dan bahsetmekteyim.Sadece aşağıdaki seçkilerde olduğu gibi yazılanların temalarını öğrenmek dahi, kırıntı gibi de görünse heybeye ilave edeceklerimizden olmalı.

              Dünya edebiyatının en büyük hikaye anlatıcılarından biri olan Vişne Bahçesi, Martı, Vanya Dayı gibi oyunların yazarı Anton Çehov, yazdıklarında toplumsal hayatın canlı görüntülerini bürokrat , aydın ve sıradan insanlara sunarken, hikayelerinde de insanın en temel özelliklerini tanıtmayı amaçlıyor.

                Nikolay Gogol, dönemin  feodal yapı fikirlerine karşı geldiği eseri Ölü Canlar’da roman kahramanı Çiçikov’un , Rusya’da şehir şehir dolaşıp , feodal kanunlara göre toprak sahiplerinin malı olan köle köylüleri satın almasını hikaye ediyor.

                Gazap Üzümleri romanında John Steınbeck, fonda 1930’larda ABD’de  yaşanan Büyük Göç’ü destansı bir şekilde tanımlarken, iyi bir yaşam düşüyle Oklahoma’dan  Kaliforniya’ya doğru yola çıkan Joad ailesini anlatıyor.

                Genç Julien Sorel’in  yükselme hırsıyla yanıp tutuşurken  zaman zaman  iki yüzlülüğe varan içten pazarlıklı halinin panoramasını ve Napolyon hayranlığını saklamaya çalışırken yaşadığı bunalımı Stendal, psikolojik romanı Kırmızı ve Siyah ile aktarıyor.

                 Ana romanıyla Maksim Gorki, Pelageya’nın (Ana) kendisine iyi davranmayan işçi kocasının ölümünden sonra oğlu Pavel ile baş başa kalmasını, kasabadaki gençlikten daha olgun bir kişilik olan Pavel’in anasını ezilen işçi ,köylü sınıfının burjuvalarla olan çatışmasıyla tanıştırmasını anlatıyor.

          Ahmet Hamdi Tanpınar, Saatleri Ayarlama Enstitüsü ile, Türk  kültürünün 200 yıllık meselesi olan Doğu- Batı çelişkisini modern bir yapıtla sunuyor.

                Araba Sevdası ile Recaizade Mahmut Ekrem, günümüzde bile devam eden Doğu- Batı sorununu, iyi bir gözlem ve realizm çerçevesinde romanın kahramanı “ Bihruz Bey” ekseninde resmediyor.

                Türk edebiyatında başkaldırı ve eşkiya romanlarının öncüsü kabul edilen Kuyucaklı Yusuf’ta  Sabahattin Ali, köy ve kasaba gerçekliğini , bireyin yalnızlığı ,değerleri ve iç hesaplaşmaları üzerinden anlatıyor.

               Kiralık Konak ile Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Osmanlı Devleti’nin çöküş zamanındaki batılılaşma  ve yozlaşmayı farklı kuşaklar üzerinde inceliyor.

          Okusak ne olacak diyenler, tüm öğrenciliği boyunca öğretmenlerine  matematik, fizik vb gibi bu öğrendiklerimiz ne işimize yarayacak diyen öğrencilere benzediklerini peşin kabul etsinler. O halde bir soru ; “Özgür okuma neye yarar?”

          Okuduğunuzda, yaşadığınız dünya ve bulunduğunuz zamanın sadece algıladığınız gibi olmadığını farkedersiniz. Sahip olduğunuz inanç ve ideolojilerin dışında da mevcut olan bir dünya varlığını hissedersiniz. Yaşananları, olanları, olabilecekleri doğru ve sağlıklı analiz edebilirsiniz. Yaşadığınızın, sonra da yaşayamayacağınızın farkına vararak, tok gözlü ve paylaşımcı olabilirsiniz. Hayatı fark ederek; başlayan, devam eden ve bitecek olan yolculuğunuzu kazasız veya az hasarlı devam ettirebilirsiniz. Yerinde ve zamanında söylenecek birleştirici, uzlaştırıcı sözler, düşünceler, fikirlere sahip olursunuz. Hayata bir pencereden bakarken, dışarıdaki objelerin yanında pencerenin varsa üzerindeki kiri, pencere çerçevesinin kendisini ve pencere içini görebilmeyi geliştirebilirsiniz. Biriktirdiklerinizle kendinize ait bağımsız bir düşünceye sahip olabilirsiniz. Kendinizi tanırsınız, özeleştiri kültürüyle birlikte hoşgörü sahibi olursunuz. Duygu zenginliğine kavuşursunuz...  

          Turgenyev’in “Babalar ve Oğulları” kitabında  Yevgeniy Bazarov ilk başlarda ,ne geçmişin değerlerine , ne soylulara, ne köylülere , ne aşka ne de yaşlılara hürmeti olmayan, kendi inandıklarıyla karşısındakini eleştirmekten çekinmeyen biridir. Daha sonra gelişen olaylarla, dünya roman tarihinin en katı karakteri Bazarov değişime uğrar ve hatalarıyla yüzleşir. “Bazarov” ekseninde “Babalar ve Oğullar”, roman da olsa, hikaye de olsa kurgu da olsa pozitif anlamda değişmenin, gelişmenin son derece etkili anlatıldığı güzel bir örnek.