A WORLD PRESS

SPARTACUS’TAN GÜNÜMÜZE

Erol Yılmaz   2.Nisan.2021

Dünya üzerindeki pek çok ülkede resmi tatil olarak kabul edilen belki de tek gün olan “1 Mayıs İşçi Bayramı”, ülkemizdeki adıyla “Emek ve Dayanışma Günü” hangi olaylar sonucu ne zaman ve nasıl kabul edildi, kısaca hatırlayalım.İlkçağda başlayan emekçilerin, ezilenlerin hak arama mücadelesi, Köle Savaşı lideri Spartacus ile devam eder. 1850’lere gelindiğinde, işçilerin güvenceden yoksun, ağır  koşullar altında, günlük 16 saate yaklaşan çalışmaya zorlandığı görülür.1856’da Avustralya- Melbourne’de inşaat ve taş işçileri, 8 saatlik iş talebi için Parlamento Evi’ne kadar yürüyüş yaparlar. 1886’da Amerika İşçi Sendikaları Konfederasyonu öncülüğünde işçiler 1856’daki günde 8 saatlik iş talebiyle grev başlatırlar.Amerika ve Kanada’da grev işçilerine büyük destek gelir. Düzenlenen  gösterilere  yaklaşık 350 bin işçi katılır.Üç gün süren gösteriler bastırılır ve yasal baskılarla  gösterinin tekrarlanması engellenir.Gösteriler sonrasında olaylara neden olduğu gerekçesiyle sendikacılardan dördü ağır hapis cezası alırken, diğer dördü de idam cezasına çarptırılır.İdamla yargılananların suçları canilik olarak ifade edilir.Mahkeme sendikacılara,  pişman olduklarını açıklamaları halinde affedileceklerini söyler. Dördü de bu öneriyi kabul etmez, içlerinden biri mahkeme heyetine tarihi kayıtlara geçecek şu sözleri söyler:  “Bütün dünya biliyor suçsuz olduğumu. Eğer asılırsam cani olduğumdan değil, emekçi olduğumdan dolayı asılacağım.” 1887’de karar infaz edilir.Amerika’da yaşanan bu olaylar uluslararası işçi örgütlerini harekete geçirir. Milletlerarası İşçi Kardeşliği Teşkilatı’nın 1889’daki Paris Kongresi’nde, işçilerin dayanışmaları amacıyla yılda bir günün ortak bayram ilan edilmesi kabul edilir. Amerikalı sendikacıların önerisiyle o gün “1 Mayıs” olarak belirlenir ve  1 Mayıs gününün tüm dünyada “Uluslararası Birlik, Mücadele ve Dayanışma Günü” olarak kutlanması kararlaştırılır.Ardından günlük çalışma süresi 8 saat ile sınırlandırılır.

                 Yaşadığımız coğrafyada ilk işçi örgütünün, 1894’de İstanbul Tophane fabrikalarında gizli olarak kurulan “Osmanlı Amele Cemiyeti’ olduğu, bu cemiyetin 1908’den sonra yasal olarak “Osmanlı Terakki-i Sanayi Cemiyeti” ve daha sona da “Osmanlı Sanatkaran Cemiyeti” adıyla faaliyette bulunduğu sanılmaktadır.Osmanlı döneminde 1905 yılında İzmir, 1909’da Üsküp kutlamaları yapılırken İstanbul’da ise ilk 1 Mayıs kutlama tarihi 1910 olur. 1920 yılında işgal altındaki İstanbul’da, işgal kuvvetlerinin engelleme ve yasaklamalarına rağmen işçiler, Haliç’ten Beyoğlu’na kadar “Bağımsız Türkiye” pankartıyla yürürler.1923 İktisat Kongresi’nde “Amele Bayramı” adıyla yasalaşan 1 Mayıs, Türkiye’de  ilk olarak aynı yıl kutlanır, bir sonraki yılda dağıtılan bir bildiri gerekçe gösterilerek kutlamalar yasaklanır. 1935 yılında “Bahar ve Çiçek Bayramı” olarak isimlendirilir.

                    1976 yılına kadar geçen 50 yıla yakın sürede gizli veya gayrı yasal kutlanan 1 Mayıs, kitlesel olarak yaklaşık 400 bin işçinin katılımıyla 1976 yılında şölen havasında Taksim Meydanı’nda yapılır.Bu aynı zamanda Türkiye’de, geniş katılımlı yapılan ilk 1 Mayıs kutlaması olur. 1977’de yine büyük bir kalabalığın katılımıyla başlayan 1 Mayıs kutlamaları tarihe “Kanlı 1 Mayıs”olarak geçer.Kalabalığın üzerine çevredeki binalardan ateş açılması sonucu oluşan izdihamda en az 34 kişi hayatını kaybederken, 200’den fazla insan yaralanır. 1978 ve 1979’da Sıkıyönetim Komutanlığı, kutlamalara izin vermeyip, sokağa çıkma yasağı ilan etmesine rağmen yüzbinlere varan insanlar 1 Mayıs’ı kutlar. 1980 askeri darbe yönetimi Milli Güvenlik Konseyi, kutlamaları süresiz olarak yasaklarken 1981’de de 1 Mayıs’ı resmi tatil olmaktan çıkarır. 2006 yılında geniş bir katılımla kutlanan Kadıköy ve 2007’de Taksim’de kutlanmak istenen mitingler sayılmazsa,  kutlamasız geçen 28 yılın ardından, 2008 yılında 1 Mayıs’ın, “Emek ve Dayanışma Günü” olarak kutlanması kabul edilir, 2009’da yürürlüğe giren  yasa ile 2002’den itibaren 1 Mayıs yeniden resmi tatil olur.2010 yılında 140 bine yaklaşan katılımla Taksim’de yapılan kutlamaların ardından, Taksim’i Yayalaştırma projesi gerekçesiyle, 2013 tarihinden itibaren Taksim Alanı 1 Mayıs kutlamalarına kapatılır.

                     Kutlandığı yıllarda da işçi, emekçi , sabit ve dargelirli vatandaşlar için sembolik bir anlam taşımaktan öteye geçemeyen  1 Mayıs kutlamaları 2020’de olduğu gibi 2021’de de tam kapanmaya denk gelen şu günlerde sanal ortamda, ne kadar etkili ve enerjik olabilirse o ölçüde kutlanacak.              

                 “Benim kitaplarımı okuyan katil olmasın, savaş düşmanı olsun. Yaşam umutsuzluktan umut üretmektir.İnsan bugüne böyle gelmiştir” diyen Yaşar Kemal’in umudu yitirmeme öğüdüyle, daha güzel yarınlar için çalışan, hayatın her alanına emeğini katarak alın teri döken, hayatı yaşanabilir hale getirmek için fedakarlık gösteren tüm emekçilerin “1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü”  kutlu olsun.

İşçiye, emeğe, alın terine bir selam da Nazım Hikmet ustadan…   

Türkiye işçi sınıfına selam!

Selam yaratana!

Tohumların tohumuna, serpilip gelişene selam!

Bütün yemişler dallarınızdadır.

Beklenen günler, güzel günlerimiz ellerinizdedir,

haklı günler, büyük günler,

gündüzlerinde sömürülmeyen, gecelerinde aç yatılmayan,

ekmek, gül ve hürriyet günleri.

Türkiye işçi sınıfına selam!

Meydanlarda hasretimizi haykıranlara,

toprağa, kitaba, işe hasretimizi,

hasretimizi, ay yıldızı esir bayrağımıza.

Düşmanı yenecek işçi sınıfımıza selam!

Paranın padişahlığını,

karanlığını  yobazın

ve yabancının roketini yenecek

işçi sınıfına selam!

Türkiye işçi sınıfına selam!

Selam yaratana!..

Nazım Hikmet 1962